Benzerlikte Benzer Önyargılar

Gırgır Dergisi Yönetmeni Karikatürcü Oğuz ARAL, her zaman söyler ve dergideki çizgi eleştirilerinde yazardı; "Aklınıza ilk gelen espriyi çizmeyin!.. İlk espriden her zaman şüphe edin! Her bulduğunuz espriyle ilgili sorular sorun!"

Eminim ki çizerler, Oğuz ARAL'ın bu değerli önerilerinin ışığında çalışmalarını sürdürüyorlardır..

Dezavantajları ve zorlukları kolayladık diyelim.. İlk aklımıza geleni de çizmedik. Üstelik arayışlar sonucunda bulduğumuz espri üzerinde sorular da sorduk ve yeni karikatürümüz şekillendi, son aşamasına geldi. Buna rağmen bütün riskler yok olmuyor.. Buradaki açık, sizin Rus Ruleti'ndeki tetiği çekme sıranızın geldiği andır.

Muammer KOTBAŞ

Karikatürcü Sema ÜNDEĞER'in bir sözünü anımsıyorum. 2009 yılında bir ödül töreni için bulunduğumuz Burdur'da sohbetimiz esnasında söylemişti.

Dünyada sanatçılar arasında karikatürcülerin çok önemli ve büyük insanlar olduğunu belirttikten sonra nedenini şöyle açıklamıştı. "Örneğin bir piyanist.. Bir besteyi yüzlerce defa çalarak (sunarak, icra ederek) resital verebilir. Oysa karikatürcüler bir çizdiği karikatürü bir daha çizmiyor. Sürekli yeni çizmek durumundalar. Bu da onları çok daha büyük ve önemli yapıyor."

Söylediklerinde haklıydı. Karikatür çizerlerinin sürekli yeni espriler bularak karikatür çizmesi, zorlayan bir süreç. Belki konu olarak malzemesinin bol olması avantaj denilebilir. Ancak dünyanın neredeyse her ülkesinde üreten karikatür çizerlerini de düşünürsek, binlerce çizerin her gün binlerce konu hakkında çiziyor olmaları da kayda değer dezavantaj olarak düşünülebilir.

1.lik Ödülü, Mehmet ZEBER, Türkiye
(Caneva 2022, İtalya)

Yapılacak ilk iş, daha çok araştırmak..

Diğer bir dezavantaj; her çizerin çizdiği karikatürü bir diğer çizerin görme şansı, fırsatı bulamayacağıdır. Eski yıllarda daha çok basılı albüm, katalog vb. yayınlarda bu eksiklik giderilebiliyordu. Fakat o yayınlara da ulaşmak kısıtlı ölçüdeydi. Günümüzde internet dünyası bu durumu çizerlerin lehine çevirmiş gözükse de, derin bir derya içinde karşılaşma olasılığı yine az olabiliyor. Bunu aşmak için yapılacak ilk iş, daha çok araştırmak..

Bu tür araştırmayı öncelikle yapması gerekenlerden biri de jüri görevi yapacak olan kişilerdir.. Onlar ne kadar karikatür takipçisi olurlarsa, o kadar iyi ve net sonuçlar çıkar ortaya. Hata payları azalır. Yarışmaların prestijleri artar. Araştırmacılık konusunda aklıma ilk gelen çizer Ali ŞUR.. Büyük bir dikkate sahip ve çoğu çizerin eski yeni karikatüründen haberdar. Çok iyi takipçi.

Trento 1987

"Aklınıza ilk gelen espriyi çizmeyin!.. "

Gırgır Dergisi Yönetmeni Karikatürcü Oğuz ARAL, her zaman söyler ve dergideki çizgi eleştirilerinde yazardı; "Aklınıza ilk gelen espriyi çizmeyin!.. İlk espriden her zaman şüphe edin! Her bulduğunuz espriyle ilgili sorular sorun!"

Eminim ki çizerler, Oğuz ARAL'ın bu değerli önerilerinin ışığında çalışmalarını sürdürüyorlardır..

Dezavantajları ve zorlukları kolayladık diyelim.. İlk aklımıza geleni de çizmedik. Üstelik arayışlar sonucunda bulduğumuz espri üzerinde sorular da sorduk ve yeni karikatürümüz şekillendi, son aşamasına geldi. Buna rağmen bütün riskler yok olmuyor.. Buradaki açık, sizin Rus Ruleti'ndeki tetiği çekme sıranızın geldiği andır.

Saitama 1993

Kötü niyetli olanla tartışmak gereksiz..

Eseriniz ödül kazanır ve sonrasında benzerleri bulunursa, üzülür insan. "Keşke benimki tek olsaydı!.." der. Öyle olmadığında çevreden homurdanmalar ve eleştiriler başlıyor. Yapıcı olanlarla tartışılabilir. Fakat Kötü niyetli olanla tartışmak gereksiz. Çünkü o sizi karalamak için hazırlanıp yola çıkmıştır. Her şekilde üzerinize gelecektir.

Bunu yapan yerli ve yabancı kişiler var. Bir süre önce benzer bir durumu yaşayan Karikatürcü Mehmet KAHRAMAN'ın başına gelenlerle ilgili "Karikatür Tetikçileri" başlıklı yazımda değinmiştim.

Benzer bir olay da; İtalya'da yapılan ve yeni sonuçlanan "9. Uluslararası 'Caneva Yolculuğu' Ödülü 2022" karikatür yarışması sonrası yaşandı. Konusu "Fırsat Hırsız Yapar" olan yarışmanın ilk iki sırasını Mehmet ZEBER ile Musa GÜMÜŞ aldı. Türkiye karikatürü adına gurur verici bir gelişme.

Saitama 1993

Bu iki çizerimizin ödül aldığı karikatürlerin benzerleri bulunup yayımlandı. En eskisinin çizim/yayım tarihi 1987 yılına ait. Söz konusu benzer karikatürlere Facebook'ta iki ayrı topluluk sayfasında rastladım. İkisi de yabancı kaynaklı. Biri, "Cartoon Salon"..

1600'e yakın üyesi var. Peray ve Pw Pss yönetici konumdalar.

Yönetici Pw Pss: "Tekrar ve tekrar?!?!? Yarışmanın teması "Fırsat HIRSIZ yapar" olunca ironi mi oluyor?!?!" diyerek Mehmet ZEBER'in karikatürü ile benzerlerini yayımlamış.

Bu arada diğer sayfa olan "History of Cartoons" (Karikatürlerin Tarihi) sayfasına da ayrıca teşekkür ediyor bilgilendirme için. Bu sayfanın da 1900'e yakın üyesi bulunuyor.

Önyargılı olmaktır bu bakış açısı..

Aynı yöneticinin bir diğer paylaşımı da "Hırsız?!?!" başlığı ile Musa GÜMÜŞ'ün karikatürü ve benzerleri ile. Binlerce kişi ile paylaşılan bu başlıklar hiç hoş değil. Yurt içinde bazı çizerler böyle durumlarda birbirlerine karşı acımasız olabiliyorlar fakat yabancılar arasında benzerler üzerinden kişileri kurşuna dizmek hiç etik gelmiyor bana. Önyargılı olmaktır bu bakış açısı..

Birincisi; kimse kimseyi bu şekilde suçlamamalı. Biz, çizerin o karikatürünü üretirken neler yaşandığını bilmiyoruz ki, onu hemen suçlayalım.

2.lik Ödülü - Musa GÜMÜŞ, Türkiye
Caneva 2022, İtalya

İkincisi; bu durum, o karikatürü çizen karikatürcünün sorumluluğundadır ve vicdani muhasebesini kendisi yapacaktır. Çalıyorsa bu onun karakteridir, ona yapacak bir şey yok. Öyle değilse bir şanssızlık bir eksikliktir. Daha sonra giderilebilir.

Üçüncüsü; herkes herkesi doğru olarak kabullenmelidir. Birilerini sürekli şüphe ile değerlendirmek, sırtımıza aşırı yüktür. Bu yükle yaşam ve karikatür çekilmez hale gelir.