Bilgi Barındıran "Görev Karikatürleri"

Karikatürcülerin en önemli espri kaynaklarından biri de, bilgiye dayalı espri üretmeleridir. Bu tür esprisi olan karikatürler aynı zamanda öğretici oldukları için onlara rahatlıkla "görev karikatürleri" adını verebiliriz.

Genelde sanat özelde karikatürün bir işlevi de bilgi içermesidir. Bunu yaparken, didaktik olmaz. Söz konusu bilgiyi espri ve estetiğin içinde sindirmiş olarak verir. Böyle bir kaygısı olmasa da, karikatürün esprisini oluşturan obje, nesne ve bir takım simgesel grafik çizimler zaten kendiliğinden yeterince bilgi yüklü demektir.

Üretilip alıcısına sunulan karikatür için bundan sonra yapılacak şey, okuyucunun (alıcı/sanatsever) espriyle bütünleşirken, simgesel kodları da çözümleyebiliyor olmasıdır.

Karikatürde sıkça kullanılan ve esprinin temelinin sağlamlığını oluşturan obje/nesne ve simgelere örnek olarak şunları sayabiliriz. 'Barış Simgesi', 'Barış Güvercini', 'Atom Çekirdeği', 'Steteskop', 'Bomba', 'Füze', 'Adalet', 'Dönüşüm', 'Kum Saati', 'Trafik İşaretleri', 'Puzzle'.. vb. örneklerden bazılarıdır.

Bu kodlar, alıcısı tarafından çözümlendikçe hem bilgilendirir, hem karikatürün esprisini anlamaya katkı sağlar. Kodların yer almadığı özgün esprileri ayrı tutarsak, izleyici için asıl zor olan tarihten, antik çağdan, mitolojiden, arkeolojiden, sanat tarihinden, tarihte yerini almış kişiliklerden vb. söz eden karikatür esprileridir.

Doru AXINTE, Romanya
Gümüş Ödül
(1. 'Kapok^' Uluslararası Karikatür Yarışması 2023)

Söz konusu bu esprilere örnek oluşturan ve bu yazının yazılmasına aracı olan karikatür; Çin'de düzenlenen "1. "Kapok" Uluslararası Karikatür Yarışması 2023"ün "Gümüş Ödül" elde eden Romanyalı karikatürcü Doru AXINTE'nin karikatürüdür. "Dünya Tarihi ve Medeniyeti" konulu bölüm için çizdiği karikatürde, Peru'daki antik çağdan kalma kayalar üzerinde oluşturulmuş dev çizimlerden birini kullanmıştı. Görünce heyecanlandım. Çünkü geçtiğimiz Ekim ayında o çizimlerle ilgili bir haber yapmış ve görseller paylaşmıştım.

O çizimler Lima'da bulunuyor ve "Nazca (Naska) çizgileri" olarak anılıyor. Eğer araştırmamış olsaydım, Doru AXINTE'nin karikatüründeki çizim bana çok anlamsız gelecekti. Üstelik Karikatürde, okuyucusunu yönlendirecek herhangi bir açıklama da olmayacağından, ancak çok merak edip derinlemesine işin takibini yapan kişi o tarihsel bilgiye ulaşarak, karikatürün esprisini anlamış olacaktı.

Yani biraz uzunca ve dolambaçlı bir yol. Kişi açısından önemli olan, bilgi takibi yaparak, o yollar ne kadar çok aşılırsa, bireysel gelişmişlik artacak, yalnızca karikatürü analiz etmedeki başarıya sahip olması değil, pratik yaşamda da avantajlı duruma geçilmesini sağlayacaktır.

(Kaynak: culturescjr.weebly.com)

Konu ile ilgili olarak, "ben bu tarz çizimler yapmış mıyım?' diye kendi karikatür arşivime bir göz attım, Kısa bir inceleme sonrasında bulduğum birkaç örneği buraya taşıdım.

Bu karikatürlerden biri, 'balıklı' çizim. Bilimsel literatürde söz edilen denizlerden ve balıklardan dönüşerek karada yaşamın başlangıcına doğru yaşanan süreçe vurgu yapan bir karikatür. Anlatımın doğru ya da yanlışlığı konusunda bir yargılama yapmadan sadece bir bilgiye dayalı olarak oradan yola çıkılmış ve bir espri üretilmiş. Böylece okuyucunun bilgisi yoklanmış, eksiği-fazlası sorgulatılmış, araştırmaya yönlendirilmiş ve zihinsel devinim sağlanmıştır.

Durumun ayırdında olmayanlar için sadece gülü(nü)p geçilecek gibi basit bir karikatür olarak algılanmaya devam edecektir.

İlgili bağlantılar:

-------------------------------------

- KotbasArtColors / Kayalardaki dev Çizimler.. Nazca Çizgileri

- Wikipedia / Maya Uygarlığı

- Wikipedia / Machu Picchu

- Wikipedia / Yeryüzünde İlk Yaşam

- Wikipedia / İnsanın Evrimi

İki başlı sfenks.

M.Ö. 10. yüzyıla tarihlenen1.,5 metre yüksekliğindeki bazalt ortostat. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir. Kuş başlı kuyruğu olan yaratık, Yunan mitolojisindeki Kimera ile kıyaslanabilir.

(Çizim, 2020)

Ressam Osman Hamdi Bey'in "Kaplumbağa Terbiyecisi" tablosundan esinlenerek çizilmiş bir karikatür.. Espri, COVİD-19'a uyarlanarak oluşturulmuş.. (2020)