SZUMOWSKI'yle Anlamsız Bir Tartışmaya Girmeyi Asla Düşünmem

Türkiye 'de henüz benzer karikatür tartışmaları yaşanmazken ve benzer karikatürlerle ilgili bir yayın yapılmazken, ben 1980'li yıllarda Trabzon'da Karadeniz Gazetesi TAKA Mizah sayfasında bu konuda seri yayın başlatmıştım. 

Muammer KOTBAŞ

O yıllar ancak albümlerden takip edebiliyorduk dünya karikatürünü. Birbirine çok benzeyen karikatür esprilerine rastlıyordum arada bir. Bu durum yeni bir fikir geliştirmeme neden oldu. Gazete sayfasında her hafta, birbirinin benzeri iki karikatürü bir arada yayımlayarak epey bir süre giden "Karikatürde Benzerlikler" başlığı altında bir çok karikatüre yer verdim.

Hiç bir art niyet taşımadan, çizer ayrımı yapmadan devam ettirdim bu diziyi. Hiç bir tartışma da yaşanmadı o yıllarda.. 

(Çizgi: Muammer KOTBAŞ, 2020)
©   Copyright, KotbasArtColors

Benzerliklerde kısır çekişmeler..

Son yılların hızlı teknolojik gelişmeleri sonucu, dünya çizerleri karikatür yapıtlarına daha kolay ulaşabilir oldu. Bu durum ülkemizde karikatürde benzerlikler konusunda olumsuz anlamda kullanılmaya başlandı. Birbirleriyle iyi geçinemeyen kimi çizerler karikatür sanatına katkı sunmasından çok, hedef aldığı çizeri değersizleştirmeye dönük propaganda aracı olarak kullandı.

Sanat adına konunun tartışılması yapılmadı bile. Uzayıp giden gereksiz tartışmalar yaşandı. Kimi çizer arkadaşlarımızı küstürdü bu kısır çekişmeler. Bir sonraki aşamada karşı saldırılar yaşandı. Bu anlamda içi boş sataşmalar saldırılar tamamen gereksizdi.

Dünyada tek sanat dalıdır karikatür, binlerce çizerin sürekli yeni orijinal yapıt ürettiği.. Benzerlik olmaması o kadar zayıf olasılık ki... Yeter ki kopya, alıntı, çalıntı yapılmamış olsun.

Grzegorz SZUMOWSKI'nin "Büyük Ödül" kazanan karikatürü..

Sanattan uzak, kısır döngüden oluşan 'benzerlik' tartışmalarından uzak dururum, gereksiz bulurum. Bu bakış açımdan hareketle bu satırları yazdım. Beni motive eden de, Polonyalı çizer Grzegorz SZUMOWSKI'nin, "43. Uluslararası Nasreddin Hoca Karikatür Yarışması"nda "Büyük Ödül" kazanan karikatürüydü. 

İlk gördüğümde tanıdık birini görmüş gibi oldum. Çünkü aynı mantıkla bir benzerini ben 2020 yılında çizmiştim. Polonyalı çizerin karikatüründe iki köpeğin birbirine kızgınlığı yer alırken, benim karikatürümde daha genel ve grafiksel (soyutlama ile) kızgınlıklara yer verilmişti.

Oğuz ARAL örneği..

Oğuz ARAL'ın verdiği bir örneği aktarmak isterim.. William Shakespeare'in Hamlet, Perde 3, Sahne 1 adlı oyununun sözde "rahibe manastırı sahnesi"nde Prens Hamlet tarafından yapılan bir konuşmanın açılış cümlesinde söylediği bir cümle vardır: "Olmak ya da olmamak!.."

(Çizgi: Sönmez YANARDAĞ, 1985, Yökname)

Bu sahnede Hamlet elinde bir kuru kafa varken söyler bu cümleyi.

1985 yılında, çizer arkadaşım Sönmez YANARDAĞ'ın o sahneyi çizdiği karikatüründe, Hamlet'in yerine üniversite öğrencisini, eline de kitap koymuştu ve "Okumak ya da okuyamamak, işte bütün mesele bu!.." diyordu. (O yıllarda YÖK ve üniversite harçlarının yüksek oluşu çok önemli gündem oluşturuyordu)

O karikatür çizimi için Oğuz ARAL: "O ele ne çizersen espri olur!.." demişti. Oğuz ARAL'ın bu örneğinden yola çıkarsak, elimizle yaptığımız kalp sevgi işareti çizimlerinde bir çok unsuru ekleyip çıkararak yeni versiyonlar üreterek espri bulabiliriz. 

Oğuz GÜREL örneği..

Dolayısıyla buluşumuzun esprisi iyi ise ve estetik kaygılarla üretilmişse ona dokunmamak gerek. SZUMOWSKI'nin "Büyük Ödül" alan karikatürü de sözünü ettiğim estetik değeri taşıyor. Oğuz GÜREL'in verdiği bir örneğe gelirsek.. Geçmiş yıllardan günümüze en çok çizilen "Ada" esprisidir. Der ki Oğuz GÜREL; "Çok çizilen bu ada karikatürlerinde halâ espri bulunabiliyorsa, henüz tüketilmemiş demektir ve pek alâ çizilebilir."

Bütün bunlardan sonra SZUMOWSKI'yle anlamsız bir tartışmaya girmeyi asla düşünmem. Her çizer kendine olan saygısıyla sanatını sürdürür ve ben de bu şekilde saygı duyarım. Değerli çizeri bu ödülünden dolayı kutlarım.

Belge oluşturması açısından benim çizimimi hangi yarışmalara ve yayınlara gönderdiğimin listesini de altta aktardım. Merak edenler için. 

30 Eylül 2020

- 2. Uluslararası Karikatür ve Aforizma Yarışması "Ben, Itar Pejo" 2020, KUZEY MAKEDONYA

(2nd international Competition for Caricature and Aphorism "Me, Itar Pejo" 2020, NORTHERN MAXEDONIA)

20 Ağustos 2021

- 4. CARTUNION Uluslararası Karikatür Yarışması "Sadece Komik!" 2021 RUSYA

(4th CARTUNION International Cartoon Contest "Just Funny!" 2021 RUSSIA)

31 Ocak 2021

- 19. FreeCartoonWeb Uluslararası Cartoonet Festival 2020 ÇİN 

(19th FreeCartoonsWeb International Cartoonet Festival 2020, CHINA)

31 Mart 2022

- 26. Uluslararası Barış İçin Fax Yarışması 2022 Spilimbergo İTALYA 

(The 26th Edition of the International Competition Fax For Peace 2022 Spilimbergo ITALY)

Nisan 2022

- Tebeşir Dergisi /  Çorum

Grzegorz SZUMOWSKI - Polonya
(43. Uluslararası Nasreddin Hoca Karikatür Yarışması Büyük Ödülü-2023)

Karikatür Yazıları >>

Bu içerik Kotbas Art Colors tarafından üretilmiştir.