Çizgilerle Türkiye'de Şarlo

(Çizgi: Ramiz GÖKÇE, 1944)

Turgut ÇEVİKER, 1989

'Şarlo' tipi Türk karikatürcülerini düşünsel açıdan etkilediği gibi karikatürün aydınlık simgelerinden biri haline de gelmiştir.

Charlie CHAPLIN, yaşasaydı bugün 100. yaşına girecekti (2023'de 134 yaşında..). sessiz sinemanın bu dahisi, kuşkusuz somut varlığıyla aramızda değil; ama yapıtlarıyla yüzyıllar boyunca hep insanlarla birlikte olacak. 'Şarlo' tipiyle gerçekleştirdiği derinlik ve insancıl boyut, bugün de etkisinden bir şey yitirmiş değil.

Komedi sanatına yeni bir anlayış getiren CHAPLIN, 'The Great Dictator'le (1940, Büyük Diktatör) sesli sinemaya boyun eğmişti. 'Şarlo' tipinin, makyaj dışında sona erdiği bu filmi izleyen çalışmalarında, CHAPLIN pandomimden de uzaklaşmaya başlar...

(Çizgi: Turhan SELÇUK, 1962)

Söz konusu 1940'lı yıllar ise bir başka mizah sanatı olan karikatür için, yeniden doğuş çağının başlangıcını oluşturacaktır. Saul STEINBERG, 'yalnız çizgiyle' oluşturduğu karikatürleriyle dünya karikatürünü köklü bir biçimde etkiler. Bu yeni anlayış Türkiye'de 1950 kuşağı "çizgide mizah" tanımlamasıyla tanınacak ve yaygınlaşacaktır. Sinemada sessizden sesliye geçilirken, karikatürde tam tersi yazılıdan , yazısıza geçiliyordu. Sinema görüntü sanatı olmasına karşın, "söz"le de çok şey anlatılabilirdi. Karikatür ise söz sanatı değil, görüntü ve düşünce sanatıydı. STEINBERG'in açtığı yol, günümüze değin genişletildi. daha da ötelere götürüleceği açık bir gerçek. Karikatürcüler, 'yazısız' dünyalarında 'Şarlo'dan süzülen çocukluk yıllarının tadını, rengini ve keyfini hep duyumsadı.

Ferruh DOĞAN, "Şarlo'nun yeni bir mizah anlayışını algılamakta etkisi olmuştur. Salt çizgiye dayanan bir karikatür anlayışının oluşumunda Şarlo'nun film kişiliği ve mizahının da etkisi olduğu düşünülebilir.", diyor.

Turhan SELÇUK ise "Şarlo filmlerini izleyerek, O'nun mizahından etkilenerek büyüdük. Mizah dünyasına Şarlo'yla girdik" diyor.

(Çizgi: Mümtaz ARIKAN, 1974)

'Şarlo' tipi Türk karikatürcülerini düşünsel açıdan etkilediği gibi karikatürün 'aydınlık simgelerinden' biri haline de gelmiştir. Cemal Nadir, Ramiz GÖKÇE, Orhan URAL, Zahir GÜVEMLİ, Turhan SELÇUK, Semih BALCIOĞLU, Ali Ulvi gibi karikatürcüler, yeri geldiğinde onun aracılığıyla mesajlarını iletmeyi yeğlemişlerdir. Bu olgu, günümüz için de, yarınlar için de geçerli. CHAPLIN'in hedeflediği olgu ve süreçler var olduğu sürece de 'Şarlo' yaşayacaktır.

Wikipedia / Charlie CHAPLIN

Wikipedia / Saul STEINBERG

Wikipedia / Turhan SELÇUK